رئیس موسسه تحقیقات آب از افتتاح سه سامانه پایش کاربری و پوشش اراضی کشور، تبخیر ـ تعرق واقعی کشور و پایش دریای خزر خبر داد.
به گزارش روابط عمومی موسسه تحقیقات آب، محمدرضا کاویانپور ضمن اعلام خبر افتتاح سه سامانه در موسسه تحقیقات آب گفت: سیمایی اراضی ایران نیز همانند سایر مناطق جهان در دهه‌های اخیر بر اثر تغییرات اقلیمی، هیدرولوژیکی و منابع آب، توسعه شهری، شرایط اقتصادی و اجتماعی، صنعتی شدن و … در حال تغییر است.
وی افزود: این در حالی است که اراضی کشاورزی به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده منابع آبی کشور، به دلیل وابستگی شدید به عوامل یادشده، دچار تغییرات شدیدی در طول دهه‌های اخیر شده است.
این امر خود منجر به تغییرات قابل‌توجهی در مصارف آب بخش کشاورزی در مقایسه با سایر بخش‌های دیگر شده است. به همین دلیل بازنگری در طرح‌های تخصیص و توزیع آب بر اساس وضعیت فعلی و گذشته سطوح زیر کشت اراضی زراعی آبی و باغی در حوضه‌های آبریز کشور بسیار ضروری است.
در همین راستا موضوع تهیه نقشه‌های کاربری اراضی حوضه‌های آبریز کشور (با تمرکز بر روی اراضی زراعی آبی و باغی) با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و تکنیک‌های سنجش‌ازدوری جزو اولویت‌های تحقیقاتی وزارت نیرو و همچنین موسسه تحقیقات آب شده است.
کاویانپور با تاکید بر مفید و کارآمد بودن این سامانه گفت: سامانه پایش کاربری و پوشش اراضی کشور (با تارنمای http://lulc.wri.ac.ir) با هدف توسعه بستری تحت وب و آنلاین به‌منظور نمایش و ارائه اطلاعات انواع کاربریهای اراضی حوضه‌های آبریز کشور که با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای با دقت بالا استخراج و طراحی شده است.
رئیس موسسه تحقیقات آب افزود: در این سامانه انواع کاربریهای اراضی شامل: اراضی زراعت‌های آبی، باغی، دیم، تالاب‌ها، پهنه‌های آبی، اراضی مرتعی و جنگلی، اراضی بایر و مناطق مسکونی در سطح کل کشور قابل مشاهده است و کاربرد اصلی این سامانه پایش وضعیت سطوح زیرکشت اراضی زراعی آبی و باغی به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده‌های آبی در سطح حوضه‌های آبریز کشور است.
همچنین با استفاده از اطلاعات ارائه‌شده توسط این سامانه امکان پایش وضعیت طرح‌های توسعه در حال انجام و یا خاتمه‌یافته که هدف آن‌ها تغییرات کاربریهای اراضی و بخصوص افزایش سطوح زیر کشت است میسر گردیده است.
کاویانپور در ادامه با اشاره به سامانه تبخیر ـ تعرق واقعی کشور گفت: در بین تمامی شاخص‌های مرتبط با منابع و مصارف آب حوضه‌های آبریز، تبخیر ـ تعرق واقعی از جایگاه بسیار ویژه‌ای برخوردار است.
زیرا تبخیر ـ تعرق واقعی با توجه به اینکه در حدود ۷۰ درصد از بارش ورودی حوضه‌های آبریز را به خود اختصاص می‌دهد، از عمده‌ترین اجزاء چرخه هیدرولوژیکی است که تخمین درست آن در طراحی و مدیریت سیستم‌های آبیاری، مطالعات منابع آب و موارد مشابه دیگر از اهمیت زیادی برخوردار است.
وی افزود: پیچیدگی فرآیند تبخیر ـ تعرق و کثرت اطلاعات موردنیاز برای محاسبه آن از یک‌سو و مشکلات موجود بر سر راه اندازه‌گیری این پارامترها که غالباً موجب فقدان آن‌ها می‌گردد از سوی دیگر، همواره برآورد قابل‌اعتماد آن را در زمره چالش‌های مدیریت منابع آب کشور قرار داده است.
نواقص روش‌های سنتی پایش وضعیت حوضه‌های آبریز از یک‌طرف و مزایای استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و تکنیک‌های سنجش‌ازدوری از طرف دیگر، محققان مختلف علوم زمینی و بخصوص مدیران منابع آب در سرتاسر دنیا را بر آن داشته تا با بهره‌گیری از این علم نوین، مدیریت منابع آب در سطح حوضه‌های آبریز را بهبود بخشند.
رئیس موسسه تحقیقات آب اظهار داشت: در همین راستا سامانه پایش تبخیر ـ تعرق واقعی (با تارنمای http://ET.wri.ac.ir) باهدف توسعه بستری تحت وب و آنلاین به‌منظور ارائه اطلاعات تبخیر ـ تعرق سطوح اراضی زراعی آبی، باغی و دیم تمامی حوضه‌های آبریز کشور به تفکیک استان، شهرستان و محدوده‌های مطالعاتی طراحی شده است.
همچنین در این سامانه ضمن امکان مشاهده نقشه‌های تبخیر ـ تعرق واقعی، امکان گزارش‌گیری در مقیاس‌های زمانی ۱۰ روزه، ماهانه، فصلی و سالانه نیز از سال ۱۳۸۰ تاکنون فراهم گردیده است.
این سامانه اولین و تنها سامانه پایش تبخیر ـ تعرق در کشور محسوب می‌گردد که کارکرد اصلی آن تدقیق پارامترهای اندازه‌گیری بیلان با محاسبه مصارف خالص بخش کشاورزی است.
وی در پایان به معرفی سامانه پایش دریای خزر پرداخت و عنوان کرد: سامانه پایش دریای خزر (با تارنمای http://caspian.wri.ac.ir) در موسسه تحقیقات آب راه‌اندازی شد.
پایش دریای خزر به‌منظور کنترل تأثیرات جهانی و منطقه‌ای تغییرات اقلیمی بر حوضه دریای خزر و امکان دستیابی به اطلاعات آب‌شناسی برای دیده‌بانی منطقه‌ای وضعیت این دریا و تأمین ایمنی حیات و توسعه پایدار فعالیتهای اقتصادی دارای اهمیت بوده لذا این سامانه با هدف پشتیبانی از تحقیقات علمی و ارائه داده‌های محیطی به محققان، پژوهشگران و رفع موانع موجود در دستیابی به اطلاعات آب‌شناسی در دریای خزر و تبادل آن به‌منظور تسهیل در حل مشکلات اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی در منطقه، در مرکز مطالعات دریای خزر طراحی و راه‌اندازی شده است.
این سامانه می‌تواند پاسخگوی نیازهای مطالعاتی ـ پژوهشی پیرامون دریای خزر و مرجع داده‌های محیطی منابع آب و سواحل این دریا به‌منظور استفاده در پژوهش‌های علمی و کاربردی به‌ویژه برنامه‌های توسعه‌ای کشور و انجام تحقیقات در مقیاس طولانی‌مدت و در سطح ملی و منطقه‌ای در دریای خزر برای اخذ تصمیمات آگاهانه درباره مدیریت پایدار منابع آبی دریایی باشد.
همچنین در این سامانه اطلاعات مکانی کشورها، محدوده دریا، مرز حوضه دریای خزر، مرز حوضه‌های آبریز اصلی، رودخانه‌ها و جداول توصیفی آن‌ها ، اطلاعات تراز سطح آب، دمای سطح آب، دمای هوا، شوری آب و آبدهی رودخانه در ایستگاه‌های داخلی و خارجی حوضه دریای خزر و اطلاعات پهنه‌ای تبخیر، بارش، دمای سطح آب، آب معادل برف و پوشش اراضی قابل‌مشاهده و گزارش‌گیری است.
افزودن داده‌های پایش محیطی و ارزیابی کیفیت آبهای ساحلی که به‌صورت دوره‌ای در دریا و مصب رودخانه‌های مهم انجام میگیرد به جهت اهمیت حفاظت و کنترل آلایندهها در فاز بعدی توسعه سامانه قرار دارد.
