مقایسه مجموع مساحت یخچال‌های طبیعی کشور در سال ۱۴۰۰ با مساحت یخچال‌ها در یک دهه گذشته (مساحت یخچال‌های ایران در سال ۱۳۹۲ در حدود ۴۲ کیلومترمربع برآورد شده است) حاکی از آن است که حدود ۲۱% (حدود ۹ کیلومترمربع) از سطح یخچال‌های طبیعی کشور کاسته شده است.
به گزارش روابط عمومی موسسه تحقیقات آب، بر اساس جدیدترین مطالعات انجام‌شده در سال ۱۴۰۰، هم‌اکنون بالغ‌بر ۱۱ منطقه یخچالی در کشور شناسایی شده است که مساحت آن‌ها تقریباً برابر با ۳۴.۷۲ کیلومترمربع است.
استان‌های مازندران، چهارمحال و بختیاری، اردبیل و لرستان به ترتیب با حدود ۳۶/۷، ۲۳/۷، ۱۹/۲ و ۹/۸ درصد از کل پهنه‌های یخچالی کشور، بیشترین سهم را از این منبع ارزشمند آبی برخوردار هستند.
مقایسه مجموع مساحت یخچال‌های کشور در سال ۱۴۰۰ با مساحت یخچال‌ها در یک دهه گذشته (مساحت یخچال‌های ایران در سال ۱۳۹۲ در حدود ۴۲ کیلومترمربع برآورد شده است) حاکی از آن است که حدود ۲۱% (حدود ۹ کیلومترمربع) از سطح یخچال‌های طبیعی کشور کاسته شده است.
از این مقدار حدود ۴ کیلومترمربع از مساحت یخ‌های آشکار و ۵ کیلومترمربع از سطح مناطق واریزه‌ای کاسته شده است.
اگرچه سطح یخچال‌های طبیعی موجود در کشور نسبت به بسیاری از کشورهای اروپایی و آسیایی (همانند پاکستان، قزاقستان، قرقیزستان و …) بسیار ناچیز محسوب می‌شود، اما همین مقدار نیز منبع ارزشمندی از منظر منابع آبی و بخصوص از جنبه پایشگرهای تغییرات اقلیمی محسوب می‌شود.
اهمیت این موضوع بخصوص در آن است که یخچال‌های طبیعی موجود در کشور جزو معدود یخچال‌هایی است که در عرض‌های جغرافیایی پایین و در شرایط آب و هوایی خشک و نیمه‌خشک قرار گرفته است که به‌واسطه ارتفاعات رشته‌کوه‌های زاگرس و البرز تشکیل شده‌اند.
گفتنی است، مطالعه در خصوص
شرایط و نحوه تغییرات یخچال‌ها در بسیاری از کشورها از قدمت نسبتاً زیادی برخوردار است. اما دراین‌بین یخچال‌های طبیعی ایران کمتر موردتوجه و مطالعه قرارگرفته‌اند؛ به‌نحوی‌که تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، معدود گزارش‌های موجود در خصوص مناطق یخچالی ایران نیز اکثراً توسط محققان، علاقه‌مندان و گردشگران خارجی تهیه شده بود.
از اوایل دهه ۶۰ شمسی مطالعه یخچال‌های طبیعی کشور در قالب چندین پروژه تحقیقاتی موردتوجه جامعه دانشگاهی کشور قرار گرفت.
پس از انجام مطالعات اولیه و ارائه نتایج حاصل از تحقیقات مذکور، نگاه بخش اجرایی کشور بیش‌ازپیش به مبحث یخچال‌های طبیعی معطوف گردید که حاصل آن تعریف طرحی با عنوان «محافظت از یخچال‌های طبیعی کشور» در وزارت نیرو بوده است که مسئولیت اجرای این طرح به مؤسسه تحقیقات آب واگذار گردیده است.
از جمله اهداف اصلی این طرح می‌توان به‌اختصار به مواردی همانند شناخت موقعیت و شرایط منابع یخچالی کشور، بررسی اهمیت یخچال‌ها از منظر هیدرولوژیکی و زیست‌محیطی، ارزیابی اثرات تغییر اقلیم بر سیمای فعلی و آینده یخچال‌ها و درنهایت ارزیابی شرایط کمی و کیفی یخچال‌های طبیعی کشور اشاره کرد.
ازجمله اقدام‌های اخیر انجام‌شده در خصوص مطالعه روند تغییرات یخچال‌های طبیعی می‌توان به تعریف پروژه‌ای با عنوان «عکس‌برداری هوایی از یخچال علم‌کوه و ارزیابی تغییرات ارتفاعی و سطحی آن در فاصله سال‌های ۱۳۹۰ الی ۱۳۹۹» اشاره کرد که هدف اصلی آن ادامه فرآیند پایش وضعیت یخچال‌های طبیعی کشور به‌منظور ارزیابی اثرات تغییر اقلیم و گرمایش جهانی بر آن‌ها بوده است.
در این مطالعه برخلاف روش‌های مرسوم پایش روند تغییرات یخچال‌ها که تنها سطح و محدوده یخچال‌ها موردبررسی قرار می‌گیرد، تغییرات ضخامت یخچال موردمطالعه قرار گرفته است. زیرا بخش قابل‌توجهی از سطح یخچال‌های طبیعی ایران توسط واریزه‌های یخچالی پوشیده شده است و به همین دلیل امکان پایش تغییرات سطحی آن‌ها به‌سادگی با استفاده از داده‌ها ماهواره‌ای و یا حتی بازدیدهای میدانی میسر نیست.
لذا در این پروژه، تصویربرداری هوایی با قدرت تفکیک مکانی بسیار بالا (برابر با ۸ سانتیمتر) با استفاده از پهپاد از سطح یخچال‌های منطقه علم‌کوه به‌عنوان بزرگ‌ترین و معروف‌ترین یخچال طبیعی کشور در سه بازه زمانی مختلف در فاصله سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۹ انجام شده است و نتایج حاصل از آن با تصاویر اخذشده در سال‌های قبل از آن (سال ۱۳۹۰) مورد مقایسه قرار گرفته است.
نتایج این پروژه نشان داد که متوسط ضخامت یخچال‌های منطقه مورداشاره در فاصله سال‌های ۱۳۹۰ الی ۱۳۹۹ با نرخ تقریبی ۲۳- سانتیمتر در سال در حال کاهش است که معادل کاهش ۰.۷۵ میلیون مترمکعب از حجم یخچال علم‌کوه در هرسال است. با احتساب حجم ۱۰۲ میلیون مترمکعبی یخچال علم‌کوه (که بر اساس بازدیدهای میدانی و ابزارهای پیشرفته اندازه‌گیری عمق یخ تعیین شده است)، و در صورت ادامه این روند تا انتهای قرن ۲۱، تقریباً ۶۰ درصد از حجم یخچال‌های این منطقه از بین خواهد رفت که همین موضوع منجر به بروز بحران‌های مختلفی همانند مخاطرات محیطی و چالش‌های زیست‌محیطی و منابع آبی گوناگونی در این منطقه و سایر مناطق مشابه یخچالی کشور می‌شود.
به دلیل روند کاهشی یخچال‌های طبیعی کشور و تسریع این روند در برخی از سال‌ها، شاهد وقوع بحران‌هایی همانند سیلاب‌های یخچال‌ها مانند سیلاب تیرماه ۱۳۹۰ در منطقه کلاردشت خواهیم بود.
با وجود اینکه یخچال‌های طبیعی ایران با نرخ کاهشی نسبتاً شدیدی در سال‌های اخیر روبه‌رو بوده‌اند، اما هنوز بر اساس معیارهای یخچال‌شناسی به‌عنوان یخچال‌های فعال و ارزشمندی شناخته می‌شوند.
یکی از این معیارها پویایی و تحرک یخچال‌ها در قالب جابجایی افقی از مناطق مرتفع به سمت مناطق با ارتفاعات کمتر است.
درواقع یخچال به دلیل ضخامت قابل‌توجهی که بخصوص در داخل سیرک‌های یخچالی دارد، در راستای شیب خود اقدام به جابجایی می‌کند که همین موضوع دال بر پویایی و زنده‌بودن یخچال‌های طبیعی است.
بر اساس مطالعات انجام‌شده در سطح یخچال علم‌کوه، میانگین جابجایی افقی این یخچال تقریباً برابر با ۱/۱ متر بر سال در فاصله سال‌های ۱۳۹۰ الی ۱۳۹۹ بوده است.
میزان جابجایی‌های این یخچال در میانه‌های زبانه‌ها و جریانات یخچالی در حداکثر مقدار خود اتفاق افتاده است و با حرکت به سمت مناطق حاشیه‌ای به‌تدریج از میزان جابجایی سطحی یخچال کاسته شده است.
